Trong quá trình thi công xây dựng công trình có rất nhiều nguyên nhân gây ra những tai nạn lao động đáng tiếc. Theo số liệu thống kê của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, có tới 30% trên tổng số vụ TNLĐ hiện nay rơi vào lĩnh vực xây dựng (trong đó 55% do ngã, 24% vướng các vấn đề về điện, 10% do sập đổ thiết bị trên công trình, 10% liên quan đến phương tiện bảo vệ cá nhân).
Có tới hơn 80% công nhân ngành xây dựng chủ yếu là lao động thời vụ và lao động tự do, phần nhiều trong số họ chưa được đào tạo bài bản nên ý thức bảo hộ lao động rất kém, chỉ biết làm lấy ngày công, ít khi quan tâm đến an toàn lao động. Trong khi các chủ thầu với kỹ thuật, công nghệ hạn chế, công tác giám sát thi công, đảm bảo an toàn lao động không được coi trọng là một trong số nguyên nhân dẫn đến những vụ TNLĐ thương tâm.
Để hạn chế những TNLĐ đáng tiếc xảy ra, không chỉ riêng người lao động mà các chủ đầu tư cần ý thức, trách nhiệm hơn nữa trong việc sử dụng nguồn lao động, cần đào tạo cơ bản, thực hiện giám sát điều kiện lao động tại các công trình, nhất là phải tăng cường tuyên truyền, phổ biến an toàn vệ sinh lao động cho người lao động, đối tượng sử dụng lao động và có chế tài xử lý mạnh hơn.
Biết một số nguyên nhân và kinh nghiệm sau, bạn sẽ hạn chế và chặn đứng tai nạn lao động khi xây dựng.
An toàn, vệ sinh lao động trong công tác xây
Nguyên nhân gây tai nạn trong công tác xây:
- Khối xây bị đổ do: Vữa xây không đảm bảo chất lượng về độ dính và cường độ chịu lực; vi phạm quy tắc kỹ thuật xây: Đặt gạch sai, trùng mạch nhiều, mạch vữa không no, tường xây bị thu hoặc lả, xây quá chiều cao đợt xây, xây tường 11 quá dài mà không bổ trụ; tường mới xây bị mưa to trôi hết vữa.
- Người ngã từ trên cao do khi vận chuyển vật liệu, làm việc trên cao không bố trí các phương tiện làm việc trên cao vững chắc an toàn như giáo ngoài, giáo ghế, sàn thao tác không có lan can.
- Vi phạm quy tắc an toàn khi chuyển vật liệu đến chỗ làm việc: Tung gạch lên cao, hoặc đổ vật liệu ồ ạt từ trên cao xuống dưới đất.
- Vật liệu, dụng cụ từ trên cao rơi xuống do ở phía trên chỗ làm việc hoặc lối người qua lại phía dưới không có sàn hoặc lưới đỡ bảo vệ.
- Công nhân vi phạm nội quy an toàn lao động và kỹ thuật lao động: Đi đứng, làm việc trên đỉnh tường, làm việc trên cao chỗ nguy hiểm không đeo dây an toàn. Chất quá nhiều vật liệu trên sàn thao tác.
Biện pháp an toàn lao động trong công tác xây
- Khi xây móng: Trước khi xây móng phải kiểm tra tình trạng vách đất, hệ thống chống đỡ vách đất (nếu có) xem có dấu hiệu gì mất an toàn phải khắc phục ngay. Đặc biệt chú ý hố đào ở nơi đất tơi xốp, đất ẩm ướt, gần đường giao thông chịu tác động của xe cộ. Kiểm tra xem trên mép bờ hố móng đất đào, vật liệu xây và thiết bị thi công có thể làm sạt lở vách đất không. Kiểm tra xem trên mép bờ hố móng đất đào, vật liệu xây và thiết bị thi công có thể làm sạt lở vách đất không. Dọc theo hố móng phải chừa một dải đất trống ít nhất 0,5m, trên đó không được chất vật liệu và máy móc thi công. Đưa gạch xuống hố móng bằng ván trượt, đưa vữa bằng ván nghiêng.
- Khi thi công nếu hố móng bị ngập do mưa hoặc nước ngầm phải có biện pháp thoát nước, khi cạn nước mới thi công tiếp.
- Khi lấp đất hố móng phải lấp đều 2 bên, lấp đến đâu đầm đến đó.
Khi xây tường
- Trước khi xây tường phải kiểm tra xem xét tình trạng của móng hoặc phần tường đã xây trước cũng như tình trạng các phương tiện làm việc trên cao như: Giàn giáo, kiểm tra việc sắp xếp bố trí vật liệu và vị trí người công nhân làm việc trên sàn thao tác có ảnh hưởng không.
- Khi xây tường cao dưới 7m phải làm rào ngăn ở phía người dọc theo chu vi công trình cách tường 1,5m để phòng ngừa dụng cụ vật liệu rơi xuống đầu người.
- Phải che chắn những lỗ tường từ tầng 2 trở lên nếu lỗ đó người chui qua được.
- Không đứng trên mặt tường để xây, không dựa thang vào tường mới xây để lên xuống.
- Khi đưa vật liệu lên cao phải dùng các thiết bị nâng như thăng tải, tời, cần trục.
- Không ném gạch, dụng cụ từ trên cao xuống đất.
- Trang bị các phương tiện phòng hộ lao động như giầy, mũ nhựa, dây an toàn, găng tay, ủng đầy đủ cho công nhân.
- Không đổ mùn rác xây dựng bừa bãi xuống đất, nhất là trong khu dân cư làm ô nhiễm môi trường. Mùn rác xây dựng phải được tập trung một chỗ để chuyển ra bãi rác thải quy định.
- Công nhân làm việc với xi măng hoặc sàng cát phải đeo khẩu trang để tránh hít bụi ảnh hưởng đến sức khỏe của họ.
- Thường xuyên phổ biến nội quy về an toàn lao động và kỷ luật lao động cho công nhân, có sổ theo dõi các buổi tập huấn về an toàn và vệ sinh lao động cho công nhân.
- Công nhân làm việc trên cao phải đảm bảo sức khỏe tốt, không bị chóng mặt.
- Cấm dùng bia rượu trong khi làm việc.
- Giàn giáo phải được lắp đặt chắc chắn, giằng giữ ổn định, có lan can bảo vệ. Cấm kê các cột chống giàn giáo bằng gạch hoặc đá.
An toàn trong công tác ván khuôn
An toàn khi chế tạo ván khuôn
- Phân xưởng chế tạo ván khuôn gỗ ở công trường không nên đặt cạnh những phân xưởng hàn, rèn và những kho nhiên liệu dễ cháy. Phải thường xuyên quét dọn sạch sẽ, có nội quy phòng cháy nghiêm ngặt, mạng điện bố trí phải phù hợp và đảm bảo an toàn chống cháy.
- Khi cưa xẻ gỗ trên máy cưa đĩa nhất thiết phải cơ cấu chắn đề phòng tay người chạm vào lưỡi cưa đang quay, đề phòng lưỡi cưa rạn nứt có thể vỡ và văng mảnh ra nguy hiểm. Trước khi cho máy hoạt động phải kiểm tra tình trạng lưỡi cưa, kiểm tra các cây gỗ xem có mảnh kim loại hay đinh không, kiểm tra cơ cấu chắn dao tán mạch, thước dẫn hướng điều chỉnh hợp lý và chắc chắn chưa, không cưa gỗ có chiều dày lớn hơn chiều cao lưỡi cưa, không tỳ gỗ vào bụng, khi đẩy đến gần lưỡi cưa, phải dùng tấm đẩy bằng gỗ.
- Bộ phận lắp ghép các thanh gỗ, ván gỗ tạo những tấm ván khuôn, phải chú ý chàng, đục, đinh phải gọn gàng, không để lẫn với vỏ bào, rác bẩn ở lối đi lại. Khi làm việc, công nhân phải mặc quần áo bảo hộ lao động gọn gàng, phải đeo kính và khẩu trang chống bụi.
An toàn khi lắp dựng
- Những tai nạn thường gặp khi lắp dựng ván khuôn là bị ngã từ trên cao xuống, khi một bộ phận hay toàn bộ ván khuôn bị đổ gẫy, ván khuôn hay dụng cụ rơi từ trên cao xuống, đinh đóng trồi ra ngoài ván khuôn...
- Khi lắp dựng giàn giáo cần san phẳng và đầm chặt đất nền để chống lún và bảo đảm thoát nước tốt, cột hoặc khung giàn giáo phải thẳng đứng, giằng giữ theo yêu cầu của thiết kế, chân cột phải có ván chống lún, chống trượt, cấm kê chân cột bằng gạch đá hay mẫu gỗ vụn.
- Ván lát sàn công tác phải có chiều dày tối thiểu là 3cm, không mục mọt, nứt gãy, các tấm phải khít và bằng phẳng, khe hở giữa các tấm ván không được lớn hơn 1cm, Khi dùng ván rời đặt theo phương dọc của các tấm ván phải đủ để gác trực tiếp 2 đầu lên thanh đà đỡ, mỗi đầu ván phải vươn ra ngoài thanh đà đỡ một đoạn ít nhất là 20cm và được buộc hay đóng đinh chắc chắn vào thanh đà. Khi dùng các tấm ván phải có nẹp bên dưới để giữ cho ván không bị trượt.
- Khi lắp ván khuôn tấm lớn theo nhiều tầng thì ván khuôn tầng trên chỉ được lắp sau khi ván khuôn tầng dưới đã được cố định chắc chắn.
- Để đề phòng bị ngã và dụng cụ từ trên cao xuống, khi lắp những tấm ván ở độ cao 8m trở lên so với mặt đất, phải có sàn công tác bề rộng ít nhất là 0,7m và có lan can bảo vệ chắc chắn. Ván khuôn sàn đã lắp đặt phải có lan can bao quanh toàn bộ chu vi.
- Khi lắp đặt ván khuôn cột, dầm ở chiều cao dưới 5,5m có thể dùng thang di động phía trên có sàn công tác với kích thước tối thiểu là 0,7m x 0,7m, có lan can bảo vệ, nếu lắp đặt ở độ cao trên 5,5m phải dùng giàn giáo chắc chắn.
- Cấm tựa thang nghiêng so với mặt phẳng nằm ngang lớn hơn 700 và nhỏ hơn 450, trường hợp đặt ngoài quy định này phải có người giữ thang và chân thang phải được chèn giữ chắc chắn. Tổng chiều dài thang tựa không quá 5m.
- Công nhân phải được trang bị các phương tiện bảo vệ cá nhân khi làm việc trên cao như giày vải, dây an toàn, túi đựng dụng cụ...
An toàn khi sử dụng Giàn giáo
Khi lắp dựng xong phải tiến hành lập biên bản nghiệm thu. Trong quá trình sử dụng cần quy định việc theo dõi kiểm tra tình trạng an toàn của giàn giáo. Tải trọng đặt trên sàn công tác không được vượt quá tải trọng tính toán, trong quá trình làm việc không được xếp vật liệu, thiết bị và để người tập trung vào một chỗ. Trường hợp phải đặt các thiết bị cẩu chuyển trên sàn công tác thì phải tính toán, kiểm tra khả năng chịu lực của các bộ phận kết cấu chịu lực trong phạm vi ảnh hưởng và có biện pháp gia cố.
Khi giàn giáo cao hơn 6m phải có ít nhất 2 tầng sàn, sàn thao tác bên trên và sàn bảo vệ dưới, cấm không được làm việc đồng thời trên 2 sàn mà không có lưới bảo vệ ở giữa 2 sàn. Hết ca làm việc phải thu dọn những vật liệu thừa, đồ nghề, dụng cụ trên sàn công tác.
An toàn khi tháo dỡ ván khuôn
Việc tháo dỡ ván khuôn chỉ được thiến hành sau một thời gian dưỡng hộ bê tông, đảm bảo cường độ đủ chịu được tải trọng do bản thân và các tải trọng tĩnh gây ra. Khi tháo dỡ đà giáo, ván khuôn các kết cấu bê tông cốt thép phức tạp như dầm, vòm khẩu độ trên 6m..., phải tuân theo một trình tự nghiêm ngặt như bộ phận nào tháo trước, bộ phận nào tháo sau, phải tháo đối xứng, tháo dần dần, nhẹ tay bằng cách hạ các con nêm làm nhiều lần.
Trong quá trình tháo dỡ ván khuôn phải có biện pháp đề phòng các ván khuôn nặng rơi từ trên cao xuống gây tai nạn, làm hỏng ván và gẫy các giàn giáo. Công nhân dỡ ván khuôn trên cao phải đứng trên giàn giáo có lan can bảo vệ, dây an toàn, các dụng cụ dùng khi tháo dỡ ván khuôn phải gọn gàng trên giàn giáo, không vứt bừa bãi và để rơi xuống.
Không được tổ chức tháo dỡ ván khuôn ở nhiều tầng khác nhau trên cùng một đường thẳng đứng, khi đang tháo dỡ ván khuôn cấm người không có phận sự đi lại ở phía dưới, các tấm ván khuôn dỡ ra phải chuyển ngay xuống đất, không được xếp đống trên giàn giáo, vì có thể trượt rơi xuống hoặc làm gẫy giàn giáo vì nặng. Không lao ván khuôn từ trên cao xuống dù dưới đất không có người, không được để ván khuôn rơi vào đường dây điện.
Ván khuôn được dỡ ra phải phân loại, xếp đống gọn gàng, không gây trở ngại giao thông, tránh dẫm phải đinh đóng trồi ra ở ván khuôn.
An toàn trong công tác cốt thép
An toàn khi cạo gỉ cốt thép
- Khi cạo gỉ bằng bàn chải sắt thủ công và kéo cốt thép trên bàn cát phải đeo găng tay, kính phòng hộ và khẩu trang.
- Khi cạo gỉ bằng phương pháp phun cát, xung quanh xưởng phun cát phải có tường kín và cao, bên ngoài phải có tường rào và biển báo nguy hiểm để người qua lại chú ý.
- Khi phun cát phải đeo kính phòng hộ che kín mắt, khẩu trang, găng tay, đi giầy, mặc quần áo lao động bằng vải dày, tay áo phải cài kín.
- Khi cạo gỉ bằng máy chạy điện phải có thiết bị che chắn các bộ phận chuyển động như đai truyền, bàn chải...
- Trước khi thao tác phải kiểm tra kỹ.
- Cắt bằng máy:
- Trước khi cắt phải kiểm tra lưỡi dao cắt có chính xác và chắc chắn không, phải tra dầu mỡ đầy đủ, cho máy chạy không tải bình thường mới chính thức thao tác.
- Khi cắt cần giữ chặt cốt thép, khi lưỡi dao cắt lùi ra mới đưa cốt thép vào, không nên đưa thép vào khi lưỡi dao bắt đầu đẩy tới, vì như vậy, do thường đưa cốt thép không kịp, cắt không đúng kích thước, ngoài ra có thể xảy ra hư hỏng máy và gây tai nạn cho người.
- Khi cắt cốt thép ngắn, không nên dùng tay trực tiếp đưa cốt thép vào mà phải kẹp bằng kìm.
- Không nên cắt những loại thép ngoài phạm vi quy định tính năng của máy.
- Sau khi cắt xong được dùng tay hoặc dùng miệng thổi vụn sắt ở thân máy mà phải dùng bàn chải lông để chải.
- Khi cắt thủ công:
- Khi dùng chạm, người giữ chạm và người đánh búa phải đứng chạm chân thật vững, những người khác không nên đứng xung quanh, đề phòng tuột tay búa vung ra, chặt cốt thép ngắn khi sắp đứt thì đánh búa nhẹ đầu cốt thép phải được giữ bằng cách giun xuống đất, để tránh đầu cốt thép văng vào người.
- Búa tạ phải có cán tốt, đầu búa phải được chèn chặt vào cán, để khi vung búa đầu búa không bị tuột ra.
- Không được đeo găng tay để đánh búa.
An toàn khi uốn cốt thép
- Khi uốn thủ công:
- Khi uốn thép phải đứng vững, giữ chặt vam, chú ý khoảng cách giữa vam và cọc tựa, miệng vam kẹp chặt cốt thép, khi uốn dùng lực từ từ, không nên mạnh quá làm vam trật ra đập vào người, cần nắm vững vị trí uốn để tránh uốn sai góc yêu cầu.
- Không được uốn những thép to ở trên cao hoặc trên giàn giáo không an toàn.
- Khi uốn bằng máy:
- Kiểm tra an toàn trong phạm vi làm việc: Hệ thống điện, diện thao tác, vị trí xếp vật liệu để uốn và các cây thép sau khi uốn.
- Kiểm tra máy: Chốt uốn, vận hành thử máy.
- Đặt thép vào vị trí ổn định mới cho máy uốn, máy dừng hẳn mới lấy thép ra cấm điều chỉnh các chốt uốn khi máy đang uốn thép.
An toàn khi lắp dựng cốt thép
- Lắp đặt cốt thép phải đúng trình tự thiết kế và trình tự theo sự hướng dẫn của kỹ thuật.
- Những đầu dây thép buộc phải uốn vào trong kết cấu.
- Cấm đi lại trên khung, dàn thép đang lắp dựng.
- Trang bị đầy đủ dụng cụ bảo hộ lao động: Găng tay, quần áo, mũ, kính và giày bảo hộ.
An toàn trong công tác thi công bê tông
Khu vực làm việc
- Nơi làm việc phải khô ráo, đường đi lại vận chuyển thuận tiện không bị vướng, khi dùng ván làm cầu lên xuống thì chiều dày ván ≥ 4 cm, đóng gỗ ngang làm bậc, không được để phẳng và dùng ván mục.
- Khi làm việc vào ban đêm phải đủ ánh sáng treo cao ở đường đi lại, cầu thang lên xuống và nơi để đổ bê tông, những nơi cấm cần phải có đèn đỏ báo hiệu nguy hiểm.
- Không được leo theo giàn giáo để lên xuống nơi làm việc, phải có cầu thang riêng chắc chắn và cách vị trí làm việc ít nhất là 80 cm, cấm không được hút thuốc lúc đang làm việc hay nghỉ ngơi trên giáo.
- Không được lấy gạch đá hoặc những dụng cụ không đảm bảo kê lót dưới giàn giáo.
- Những nơi đổ bê tông cao hơn 2m phải làm giàn giáo có tay vịn. Khi đổ bê tông sàn phải làm chân ngựa thấp để lót ván làm đường đi lại và vận chuyển bê tông đến nơi đổ, chân ngựa chắc chắn, không dùng gạch thay chân ngựa. Nếu kéo bê tông bằng lỗ chừa sẵn trên trần và sàn nhà thì lúc nghỉ phải dùng ván đậy lại và không được ngồi nghỉ ở đó, người đứng nhận vật liệu ở đó phải đeo dây an toàn, không đứng trên ô văng, sê nô đã tháo vật chống ở phía dưới để đổ bê tông. Không được ngồi trên 2 mép ván khuôn để đầm bê tông, mà phải đứng trên sàn công tác và phải có dây an toàn.
- Khi đang đổ bê tông thì không được qua lại ở phía dưới, phải có biển cấm.
- Khi đổ bê tông ở nơi có độ dốc trên 300 phải có dây an toàn.
- Không được gánh bê tông đi trên đường, nếu dùng puly để vận chuyển vữa lên cao, khi xô đang thả xuống thì không được gánh bê tông đổ vào.
An toàn khi sử dụng dụng cụ, vật liệu
- Phải kiểm tra dụng cụ kỹ càng, nếu có hiện tượng hư hỏng thì không được dùng, không được vứt dụng cụ hay những trang bị từ trên cao xuống mà phải chuyển theo dây hoặc chuyền tay mang xuống. Sau khi đổ bê tông xong phải thu xếp dụng cụ gọn và rửa sạch, không được vứt bừa bãi hay để bê tông khô cứng trên những dụng cụ đó.
- Bao xi măng không được chồng cao quá 2m, chỉ được chồng 10 bao, không được để dựa vào tường, phải để cách tường từ 0,6 -1m làm lối đi lại.
An toàn khi vận chuyển bê tông
- Các đường vận chuyển bê tông trên cao các xe thô sơ đều phải có che chắn cẩn thận. Khi vận chuyển bằng băng tải thì góc nghiêng của băng tải không quá 200, lớp bê tông trên băng phải có độ dày ít nhất là 10 cm, việc làm sạch những ống làm băng cao su và các bộ phận khác chỉ được tiến hành khi máy ngừng làm việc.
- Chỉ vận chuyển vữa bê tông bằng băng tải từ dưới lên trên, hết sức hạn chế vận chuyển ngược chiều từ trên xuống.
- Khi băng tải chuyền lên hoặc xuống phải tuân theo tín hiệu quy định.
- Vận chuyển vữa lên cao thường dùng thùng có đáy đóng mở, đựng bê tông rồi dùng cần trục đưa lên cao, thùng vận chuyển phải bền chắc, không dò nước, dễ đóng mở. Khi đưa thùng đến phễu đổ, không được đưa qua đầu công nhân đổ bê tông. Tốc độ quay ngang và đưa lên cao phải chậm vừa sao cho lúc nào dây treo thùng cũng gần như thẳng đứng. Chỉ khi nào thùng bê tông ở trong tư thế ổn định và cách miệng phễu một khoảng 1m mới được mở đáy thùng. Nếu dùng cần trục hay vận thăng để vận chuyển vữa bê tông lên cao thì khu vực làm việc phải rào lại trong phạm vi 3m2, có bảng cấm không cho người không có nhiệm vụ qua lại, ban đêm phải có đèn báo ở ngay trên bảng cấm.
An toàn khi đổ và đầm bê tông
- Khi đổ bê tông theo các máng nghiêng hoặc theo ống vòi voi cần phải kẹp chặt máy và thùng chứa vào ván khuôn, đà giáo hoặc cốt thép để tránh bị dật đứt khi vữa chuyển động.
- Khi đổ vữa bê tông ở độ cao trên 3m không có che chắn, phải đeo dây an toàn. Thi công ban đêm phải có đèn chiếu sáng.
- Công nhân san đầm bê tông phải đi ủng cao su cách nước, cách điện, mặc quần áo phòng hộ, đeo găng tay, đội mũ cứng.
An toàn khi dưỡng hộ bê tông
- Công nhân phải có sức khỏe, quen trèo cao, không được bố trí những người thiếu máu, đau thần kinh và phụ nữ có thai làm việc này.
- Khi tưới bê tông ngoài trời nắng phải đội mũ nón, đi giày dép, khi tưới bê tông trên cao mà không có giàn giáo thì phải đeo dây an toàn.
